پروژه ضوابط و معیارهای طراحی بیمارستان

خلاصه ای از پروژه:

بیمارستان‌ها در حال تغییر رویکرد از فضاهای صرفا پزشکی به محیط‌های انسان‌محورتر هستند، شبیه به هتل‌ها با تاکید بر فضاهای اقامتی. بیمارستان‌ها بر اساس تعداد تخت (کوچک تا بزرگ)، نوع حمایت مالی (دولتی، خصوصی، خیریه) و نوع فعالیت (عمومی، تخصصی، دانشگاهی) دسته‌بندی می‌شوند. بیمارستان‌های دانشگاهی با ارائه خدمات گسترده، پژوهش و آموزش، نیازمند طراحی ویژه با سالن‌های سخنرانی و اتاق‌های تشریح هستند که فعالیت بیمارستان را مختل نکنند.

در طراحی بیمارستان، موقعیت مکانی باید آرام، با فضای کافی برای بخش‌های مختلف و امکان گسترش در آینده باشد و از آلودگی و عوامل جوی نامناسب در امان باشد. جهت‌گیری اتاق‌ها نیز اهمیت دارد، به طوری که اتاق‌های درمان و جراحی به سمت شمال غربی یا شمال شرقی و بخش پرستاری به سمت جنوب یا جنوب شرقی باشد. طراحی باید شامل جداسازی مسیر بیماران سرپایی از بستری، راهروهای عریض (حداقل 1.5 متر) و درهای بهداشتی با عایق صدا و مقاومت در برابر مواد شوینده باشد.

پله‌ها باید دارای نرده و بدون لبه باشند و آسانسورها برای جابجایی افراد، داروها و ملحفه‌ها جداگانه در نظر گرفته شوند. برای جلوگیری از انتقال میکروب، مسیریابی باید به گونه‌ای باشد که بیماران جراحی شده و آماده جراحی از مسیرهای جداگانه استفاده کنند. اتاق‌های جراحی باید مربع شکل و با ابعاد مناسب طراحی شوند و امکانات لازم برای تهویه و اتصالات خدماتی در نظر گرفته شود. جداسازی بخش‌های استریل و غیر استریل و استفاده از کف و دیوارهای قابل شستشو نیز ضروری است.

عناوین و فهرست کلی پروژه:

1. **معماری بیمارستان: مقدمه و کلیات**
* تغییر رویکرد از طراحی صرفاً پزشکی به انسان‌گرایانه
* اهمیت فضای اقامتی و اتاق‌های یک و دو تختی
2. **بخش‌های اصلی بیمارستان**
* بخش‌های مراقبت، معاینه و درمان
* بخش‌های انبار، زباله، اداری و فن‌آوری
* بخش‌های اقامتی، آموزشی، پژوهشی و حمایتی
3. **انواع بیمارستان‌ها**
* بر اساس اندازه: کوچک، استاندارد و بزرگ
* بر اساس مالکیت: دولتی، خیریه، خصوصی و ترکیبی
* بر اساس نوع فعالیت: عمومی، تخصصی و دانشگاهی
4. **بیمارستان‌های دانشگاهی**
* امکانات تشخیصی و درمانی گسترده
* اهمیت پژوهش و آموزش
* نیازهای ویژه طراحی (سالن سخنرانی، اتاق تشریح، بخش‌های بزرگ)
5. **مفهوم طرح‌ریزی**
* موقعیت مکانی مناسب (فضای کافی، آرامش، دوری از آلودگی)
* جهت‌گیری ساختمان (بهترین جهت برای اتاق درمان و جراحی)
* تصویر کلی و فازهای ساخت
* اشکال ساختمانی درمانگاه بیماران سرپایی
6. **عناصر طراحی**
* راهروها (ابعاد، نورگیری، محدودیت‌ها)
* درها (بهداشت، عایق‌بندی، ارتفاع)
* پله‌ها (ایمنی، نرده، ابعاد)
* آسانسورها (انواع، ابعاد، بهداشت)
7. **مسیریابی**
* جدا کردن فعالیت‌های مختلف برای جلوگیری از انتقال میکروب
* استاندارد نبودن سیستم تک راهرویی
* مزایای سیستم دو راهرویی
8. **اتاق‌های جراحی اصلی**
* شکل و اندازه مناسب
* نور طبیعی و سیستم‌های کنترل نور
* اتصالات خدماتی و وسایل فنی
* جدا کردن بخش‌های استریل و غیر استریل
* کف و دیوارها (صاف و قابل شستشو)
9. **اتاق‌های جانبی جراحی**
* اتاق بیهوشی (اندازه، تجهیزات)
* اتاق ترخیص بیهوشی
* اتاق شستشو (تعداد سینک‌ها، کنترل پدالی)
* اتاق اشیاء استریل (فضای قفسه و کابینت)
* اتاق تجهیزات (نزدیکی به اتاق عمل)
* اتاق زیرمجموعه استریل (بخش بهداشتی و معمولی)
* اتاق گچ‌گیری (محل قرارگیری)
10. **فناوری اتاق بهداشت و تهویه هوا**
* اهمیت سیستم تهویه هوا
* جابجایی کم و سرعت ثابت حرکت هوا
* سیستم دمنده جهت‌دار هوا
* جلوگیری از ترکیب هوای آلوده و هوای تازه
* تصفیه، رقیق و فشرده کردن هوا
* تعویض هوا در ساعت
* هوابندی اتاق عمل و تغییر فشار
11. **فعالیت‌های جنبی**
* اتاق پرستارها (ابعاد، امکانات)
* محل کار پرستارها (موقعیت مرکزی، دید به راهرو)
* اتاق گزارشات (مساحت)
12. **داروخانه**
* مساحت و امکانات نگهداری داروها
13. **اتاق نظافت**
* مساحت و نزدیکی به اتاق عمل
14. **جایگاه تختهای تمیز**
* فضای کافی در نزدیکی لابی بیماران
15. **آبریزگاه**
* محل قرارگیری (خارج از محدوده جراحی)
16. **ملزومات اتاق بازگشت هوشیاری**
* ظرفیت، اتاق شستشو، جایگاه نظارتی پرستاری، نور طبیعی
17. **رعایت نکات ایمنی در جراحی**
* درهای کشویی برقی
* کنترل پدالی درها
* ارتفاع اتصالات الکتریکی و الکتروپزشکی
* کف رسانا و رطوبت هوا
* اتاق‌های ضد آتش برای نگهداری مواد بیهوشی
18. **روشنایی**
* قابلیت تنظیم نور
* چراغ‌های جراحی سقفی متحرک
* مقررات روشنایی بیمارستان‌ها
19. **استریل‌سازی مرکزی**
* محل آماده‌سازی ابزار بیمارستان
* نزدیکی به بخش‌های جراحی و مراقبت‌های ویژه
* محل قرارگیری با رفت‌وآمد کم
* تعداد استریل‌سازها و مساحت
20. **بخش مراقبت‌های ویژه (ICU)**
* وظایف و خدمات
* تقسیم‌بندی به جراحی و پزشکی داخلی
* ترتیب (بخش جداگانه، دسترسی از طریق لابی)
* بخش آتش‌نشانی جداگانه
* جایگاه کاری پرستاری مرکزی
* تعداد بیماران در هر بخش
* فضای لازم برای تخت‌ها (باز، بسته یا ترکیبی)
* وظایف جانبی (اتاق عمل، آزمایشگاه، آشپزخانه و غیره)
* امکانات پزشکی (لوله اکسیژن، هوای فشرده، پمپ خلاء و غیره)
* نزدیکی به دپارتمان‌های جراحی و پزشکی داخلی، پذیرش و مرکز خدمات اورژانس
21. **بخش‌های مراقبت**
* فضای بسته و حداقل ترافیک انسانی
* پنجره‌ها برای نور طبیعی
22. **دپارتمان‌های مراقبت**
* تخصص‌های ویژه و زیرمجموعه‌ها
* تعداد تخت‌ها (16 تا 24 عدد)
* نواحی پرستاری (عادی، ویژه و فشرده)
* فضای کافی در اطراف تخت‌ها
* تعداد کابینت‌ها و کمدها
23. **طراحی تالار اتاق‌های عمل: مقدمه**
* اهمیت اتاق‌های عمل در بیمارستان
* تغییرات در تعاریف، ظرفیت، جانمایی، معماری داخلی و تجهیزات
* هدف اصلی: طراحی فضای نهایی با قابلیت اجرایی و نگهداری
* اهمیت منظور نمودن امکان توسعه
* کمبود منابع مطالعاتی تخصصی در کشور
24. **طراحی تالار اتاق‌های عمل: فصل اول – محل جانمایی**
* اهمیت محل قرارگیری اتاق‌های عمل در بهره‌وری، سیکل درمان و کنترل عفونت
* نیاز به مطالعات خاص برای هر بیمارستان
* انتقال اتاق‌های عمل به بالاترین طبقات در گذشته (دلایل)
* تغییر تفکر طراحان بیمارستانی با تبلور تجهیزات و تکنولوژی جدید
* الزامات جدید (دسترسی آسان، آسانسورهای اختصاصی، جهت‌گیری ساختمان، نزدیکی به CSR، دسترسی مستقل به بخش بستری جراحی، نزدیکی به اورژانس و ICU، امکان گسترش، مسیر تردد داخلی، ایزوله بودن)
* الزامات خاص در بعضی پروژه‌های بیمارستانی (بیمارستان‌های روانپزشکی، بیمارستان‌های نظامی، مراکز جراحی محدود)
25. **طراحی تالار اتاق‌های عمل: فصل دوم – جانمایی اجزاء داخلی**
* اهمیت تقسیم‌بندی و نحوه قرارگیری اجزاء داخلی (اتاق‌های بیهوشی، اسکراب، ریکاوری، عمل، پذیرش، تعویض تخت، آماده‌سازی، نگهداری وسایل، استریل، گچ‌گیری، استراحت پرسنل، منشی بخش، شستشو، دفتر کارکنان، گزارش‌نویسی)
* اهمیت عملیات ضدعفونی و خط‌بندی براساس سیکل کاری و نوع ضدعفونی
* منطقه ورودی بیماران و کارکنان و وسایل (خارجی‌ترین ناحیه، نیاز به رعایت تمیزی بیشتر، جداسازی با کریدور عریض یا سالن، مشخص بودن سیکل امد و شد، محل باز شدن درب آسانسورهای اختصاصی، قسمت پذیرش، تعویض تخت و رختکن‌ها)
* منطقه داخلی تالار اتاق‌های عمل (منطقه تمیز یا خط زرد، پوشیدن لباس‌های مخصوص، کنترل وسایل و کارکنان و بیماران، انبارهای وسایل و تجهیزات و داروها، اتاق منشی و گزارش‌نویسی، اتاق‌های شستشو، سالن ریکاوری)
* منطقه اصلی در تالار اتاق‌های عمل (ناحیه سترون شده یا خط قرمز، استریل بودن همه چیز، سیستم سیرکولاسیون هوا مستقل، الزامات تاسیساتی در کف و سقف، مشخص کردن فضای منطقه اصلی در طراحی، سالن مستقل یا اتصال مستقیم اتاق‌های عمل به سالن منطقه داخلی، رعایت فشار هوا)
* منطقه خروج کار کثیف از تالار اتاق‌های عمل (راهرو ان استریل یا راهرو دفع، کنترل آلودگی، کمربند دور اتاق‌های عمل، فشار هوای کمتر از ناحیه استریل، ورودی به اتاق واشینگ و دیگر فضاهای غیر استریل)
26. **ورودی و محوطه بیمارستان**
* ورودی بیمارستان (قابل تشخیص بودن، رمپ‌های ورود خودرو و بیمار، زیبایی، احترام به بیمار، پرسنل منظم، حجم و عرض مناسب برای تخلیه، نورپردازی، سایبان)
* محوطه بیمارستان (اهمیت داشتن حیاط، فضای سبز و معابر، درختچه‌ها، پیاده‌روها، نیمکت‌ها، تابلوهای راهنما، کیوسک‌های اطلاعاتی، زمین چمن، سایه در روز، نور مناسب در شب، باغبان و نظافتچی و نگهبان، رینگ و میدانگاه جلوی اورژانس)
27. **روند همکاری معمار داخلی در طراحی بیمارستان**
* برنامه فیزیکی (استانداردها، تقسیم‌بندی و سازماندهی، برنامه معماری و عملکردی، همکاری معمار داخلی در شرح معیارها و تهیه چیدمان)
* پلان شماتیک (ترکیب بخش‌ها، عملکرد منطقی مسیرها)
* پلان مقدماتی (بسط و گسترش پلان شماتیک، کار مشترک تیم، پیشنهاد لی‌آت‌ها توسط معمار داخلی، هماهنگی با سازه، درک جزء به جزء فضا، نشان دادن تجهیزات ثابت، آگاهی از تجهیزات و عملکردها، مرور لی‌آت‌ها توسط مشاوران و مدیران)
* تاثیر فضاهای داخلی بر شکل معماری بیمارستان (ارتباطات درون بخش‌ها، شکل بخش‌های بستری، فرم‌های H,T,Y,X، نواندیشی در ارتباط، توجه به دید بیمار و یکنواختی منظره)
* نقش معمار داخلی در تیم طراحی بیمارستان (توجهات خاص به فضاهای داخلی، تاثیر در طرح‌ریزی کلی، افزایش حجم کار و کیفیت کار، توجه به تاثیر حیاتی فضاهای اطراف، ایجاد رابطه فرهنگی، تخفیف ترس، ایجاد صمیمیت و شادی‌بخش بودن محیط، تحقیق در مورد پیچیدگی‌های روانی و احساسی حفظ سلامت، ایجاد فضاهای جالب برای نشستن‌های گروهی)
* اثرات نور و رنگ در بهبودی بیماران (معنای بیولوژیکی نور، تاثیر نور آفتاب، بستری‌های طولانی، وظایف متابولیکی و گردش خون، اثرات بیولوژیکی نور، تحریک غدد فوق کلیوی، الهام از گردش روز و شب، نورهای متصل به سقف و تیرهای مشبک، جاسازی وسایل گرمایی و سرمایی، ضربه‌گیر در دیوارها، جعبه‌های نگهدارنده دستگاه‌ها، اتصالات مخصوص، کم کردن سر و صدا، آگاهی از اثرات فضا، نور و رنگ، کارهای هنری روی دیوارها، تاثیر رنگ‌های گرم و سرد و روشنایی، کنتراست زیاد، افزایش هوشیاری یا گیجی، احساس گذر زمان، ایجاد رابطه فرهنگی، غم‌افزایی یا شادی‌بخش بودن، تئوری‌های جدید رنگ و رابطه با شکل معماری)
* طراحی داخلی (طرح‌های معماری داخلی و انتظامی، طراحی اتاق‌ها با دید بهتر به خارج و ارتباط بهتر با پرستاران، ایجاد امکان بهره‌مندی از نور طبیعی در اتاق‌های روز، کارهای هنری روی دیوارها و کف‌ها، مبلمان با کمترین سطح تماس، پوشش‌های کف و دیوار با رعایت بهداشت، صندلی‌های انتظار با شستشوی آسان، جنس کف‌ها در اتاق‌های مختلف و اتاق‌های عمل، استفاده از همه دانسته‌های مختلف برای ایجاد شرایط مطلوب)