پروژه راهکارهای سامان دهی مرکز محله با رویکرد شهرسازی ایرانی – اسلامی محله ارگ مشهد

فهرست پروژه:

فصل اول13

معرفی پژوهش13

1-1- مقدمه :14

1- 2- بیان مسئله :15

1 -3 –  سوال فرعی :16

1 – 4 – ضرورت انجام پژوهش :17

1 – 5 – اهداف پژوهش :17

1-6- فرضیه ها :18

1-7- قلمرو و محدوده پژوهش :18

1-8- روش و مراحل پژوهش :18

1-9- تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم و متغیرها :19

1-9-2- ساماندهی :19

1-9-2- بافت شهری:19

1-9-3- بافت قدیم :20

1-9-4- مفهوم شهر اسلامی :20

1-9-5-  محله:21

1-9-6 – محله و مرکز محله :21

فصل دوم22

ادبیات پژوهش22

مقدمه:23

2-1 بخش اول : مرکز محله23

2-1-1 ویژگی هاي اجزاء سیماي محله در بافت هاي سنتی23

• مرکز محله23
• گره24
• مسیر24
• کوچه ها یا معابر فرعی24
• بن بست24

2-1-2 خصوصیات مرکز محله24

2-1-3 کارکردهاي مرکز محله هاي سنتی25

2-2- بخش دوم : بافت قدیم26

2-2-1- تعاریف بافت شهری و بافت قدیم:26

2-2-1-1- بافت شهری:26

2-2-1-2- بافت قدیم :27

2-2-2- ویژگی های عمومی بافت قدیم:28

2-2-3- امکانات و قابلیت های بافت قدیم :29

2-2-4- مسائل و مشكلات بافت قديم30

2-2-5- عوامل فرسودگی بافت تاریخی و کهن:31

2-2-5-1- بررسی زمینه های فرسودگی و فرآیند ایجاد بافت های فرسوده در شهر:33

2-2-5-2- ویژگی های عمومی بافت های دچار فرسودگی:35

2-2-6- ضرورت توجه به بافت های کهن شهری :35

2-2-7- روش های مداخله در بافت های شهری:36

2-2-7-1- بهسازی:37

2-2-7-2- نوسازی :39

2-2-7-3- بازسازی:41

2-2-7-4- مرمت :42

2-2-7-5- ساماندهی :42

2-2-8- انواع مداخله در بافت قدیم:44

2-2-8-1- مداخله نوگرایانه:44

2-2-8-2- مداخله فرهنگ گرایانه:44

2-2-8-3- مداخله فرانو گرایانه:44

2-2-8-4- مداخله مردم گرایانه:44

2-2-9- پیشینه و نگرش هاي حاكم بربافتهاي قديم45

2-2-9-1- پيشينه تحقيق  بافت :45

2-2-9-2- نگرش ها و دیدگاههای حاکم45

2-2-11-  تجارب جهانی در ارتباط با ساماندهی و احیای بافت های قدیمی در جهان:47

2-2-11-1- تاریخچه و سیر تکوینی ساماندهی و احیای بافت های قدیمی در جهان:47

2-2-12- نتيجه گيري بافت :49

2-3-بخش سوم: رویکرد شهرسازی ایرانی- اسلامی49

2-3-1-سیر تحولات شهرسازی در بدو ورود اسلام به ایران:49

2-3-1-1-شهرهای اسلامی در دوران اولیه:49

2-3-1-2-شهرهای اسلامی در دوران صفویه:51

2-3-1-3-شهرهای اسلامی در دوران معاصر:51

2-3-1-4-مقایسه شهرهای اسلامی در سه دوره اولیه،صفویه،معاصر:52

2-3-2-مفهوم  شهر و معماری اسلامی53

2-3-2-1-مفهوم شهر اسلامی53

2-3-2-2-مباني شهر اسلامي54

2-3-2-3-طرح جامع شهر ایرانی ـ اسلامی:54

2-3-2-4-ساختار شهرهای کهن اسلامی ایرانی:55

2-3-3-صفات ” شهر اسلامی ” در ” متون اسلامی “56

2-3-4-ارکان شهر )به طور عام( و شهر اسلامي )به طور خاص(57

2-3-4-1-ارکان و قلمروهاي اصلي شهر57

2-3-4-2-ارکان شهر اسلامي58

2-3-5-الگو )يا اسوة( شهر اسلامي59

2-3-6-جلوه ها و تجلّيات )چشم انداز شهر اسلامي((اصول و راهبردهاي طرّاحي و برنامه ريزي و مديريت شهر اسلامي(60

2-3-7-شهر اسلامی از دیدگاه کالبدی(اصول طراحی شهر اسلامی)60

2-3-7-1-قوانین طبیعی60

2-3-7-2-باورهای فرهنگی و مذهبی:61

2-3-7-3-اصول طراحی منشعب از قانئن شریعت:61

2-3-7-4-اصول اجتماعی:61

2-3-8-رویکردهای مرتبط با مفهوم شهر اسلامی:61

2-3-8-1-رویکرد انگیزه های سیاسی:62

2-3-8-2-رویکرد الزام اجتماعی:63

2-3-8-3-رویکرد الهام های فلسفی:64

2-3-8-4-رویکرد اجتماعی ـ مکانی:65

2-3-9- عوامل مؤثر در شكل گیری شهر اسلامی66

2-3-9-1-عوامل طبيعي66

2-3-9-2-عوامل مصنوعي66

2-3-9-3-عوامل برون دینی مؤثر در شکل گیری شهر67

2-3-9-4-عوامل درون دینی مؤثر در شكل گيری شهر67

2-3-10- عناصر کالبدی ـ فضایی شهرسازی ایرانی ـ اسلامی :69

2-3-10-1-مسجد:69

2-3-10-2- بازار:70

2-3-10-3- محله:71

2-3-10-4- خانه:72

2-3-10-5- مدرسه:73

2-3-10-6- میدان:73

2-3-10-7- شبکه ارتباطی:74

2-3-10-8- باغ:74

2-3 –11-  مهم ترین اصول معماری و شهر سازی دوران اسلامی :75

2-3-11 –1-  اصل عدالت محوری در خلق آثار معماری :75

2-3-11-2-  اصل سیر از کثرت به وحدت :75

2-3-11-3- اصل محور بندی فضایی :76

2-3-11-4- اصل مرکز گرایی :77

2-3-11-5- اصل رده بندی یا سلسله مراتب فضایی :77

2-3-11-6- اصل تقدم درون گرایی بر برون گرایی :77

2-3-11-7- اصل سیر از هندسه آفاقی در شهر  به هندسه انفسی و در معماری :78

2-3-11-8-  اصل سیر از ظاهر به باطن :79

2-3-11-9- اصل انتزاع گرایی :79

2-3-11-10- اصل نشانه گرایی :79

2-3-11-11- اصل برتری فضا بر توده ساختمان :79

2-3-11-12- اصل سامان بندی چشم انداز :80

2-3-11-13- اصل تعامل مکمل میان معماری و طبیعت :80

2-3-11-14-  اصل رده بندی اهداف کمی و کیفی :80

2-3-11-15- اهداف ساختاری :81

2-3-11-16-اهداف کارکردی:81

2-3-11-17-اهداف زیبایی شناسانه:81

2-3-11-18-اهداف هویت ساز:82

2-3-11-19-اصل لزوم تهذیب نفس معماران و شهرسازان82

2-3-12-بررسی روشهای ساخت و تزئین در دوره اسلامی:82

2-3-13-بررسی مصالح ساختمانی در دوره اسلامی:83

2-3-13-1- آجر:84

2-3-13-2- گچ:84

2-3-13-3- کاشی:84

2-3-13-4- خشت:85

2-3-13-5- سنگ:85

2-3-13-6- چوب:85

2-3-13-7- شیشه:85

2-3-14- بررسی نور،رنگ و آب در معماری اسلامی85

2-3-14-1- نور:86

2-3-14-2- رنگ:86

2-3-14-3- آب87

2-3-15- دیدگاه های مختلف درباره ماهیت و مفهوم شهر اسلامی:87

2-3-15-1-دیدگاه اول:شهر اسلامی به عنوان شهر دینی87

2-3-15-2-دیدگاه دوم:شهر اسلامی شهری بر اساس قوانین و دستورات اسلام88

2-3-15-3-دیدگاه سوم:شهر اسلامی حاصل دستاورد فرهنگ و تمدن اسلامی88

2-3-16-تجارب جهانی در رابطه با شهرهای اسلامی89

الف:قاهره:کلان شهر آشفته89

ب.کوفه پیدایش شهر اسلامی90

ج.بغداد:مدینه الاسلام91

بخش چهارم:92

2-4-1-بررسی ارتباط هویت و فناوری نوین با معماری ایرانی ـ اسلامی92

2-4-1-1-بررسی و ارتباط فرهنگ و هویت ایرانی – اسلامی92

2-4-1-2- تعامل فناوری های نوین معماری جهان با معماری ایرانی ـ اسلامی94

2-4-2-مولفه های شهر ایرانی اسلامی:94

2-4-2-1-حفظ و گسترش تعادل:94

2-4-2-2-مقیاس انسانی:94

2-4-2-3-هویت:95

2-4-2-4-وحدت:95

2-4-2-5-امنیت:95

2-4-2-6-تسهیل روابط اجتماعی:96

2-4-3-مولفه های کالبدی هویت بخش شهرهای اسلامی:96

2-4-3-1-مساجد:97

2-4-3-2-مدارس:98

2-4-3-3-آرامگاه ها و زیارتگاهها:98

2-4-3-4-حسینیه ها،تکایا و مصلی ها:98

2-4-3-5-بازار:99

2-4-3-6-حمامها:99

2-4-3-7-پلها:99

2-4-3-8-کاخها:99

2-4-3-9-کاروانسرا:100

2-4-3-10-بادگیر:100

2-4-3-11-پله:101

2-4-3-12-سردابه:101

2-4-4-الگوها و ارزشهای هویتی حاکم بر شهر اسلامی –ایرانی101

2-4-4-1-الگوهای هویت اجتماعی – سیاسی102

2-4-4-2-الگوهای هویت کالبدی –کارکردی103

2-4-4-3-الگوهای هویت اقتصادی :104

جمع بندی مطالعات پیرامون شهرسازی ایرانی اسلامی(چارجوب نظری)104

فصل سوم:108

روش شناسی108

3 مقدمه108

3-1 جامعه پژوهش109

3-2 نوع پژوهش110

3-3 ابزار و روش های گرد آوری داده ها111

3-4 مکان و زمان انجام پژوهش112

3-5 روش تحلیل داده ها112

3-6 محرفی محدوده113

3-6-1 تاریخچه شکل گیری محله113

3-6-1-1 خیابان ارگ در دوره نادر شاه:114

3-6-1-2 خیابان ارگ در دوره ی پهلوی اول ( دوران نوسازی ):115

3-6-1-3 خیابان ارگ در دوره ی پهلوی دوم:115

3-6-1-4 خیابان ارگ بعد از انقلاب اسلامی:115

3-6-2 نظام جمعیتی:116

3-6-3 سازمان عملکردی  و فعالیت116

3-6-4 سازمان فضایی – ادارکی119

3-6-4-1 شناسایی ساختار فضایی محدوده119

3-6-4-2 نشانه های کارکردی120

3-6-5 نشانه های کالبدی120

3-6-5-1 عوامل کالبدی123

تحلیل خط آسمان:123

3-6-6 استخوان بندی فضایی ادراکی123

3-6-7 سازمان بصری124

3-6-8 بررسی شبکه معابر126

فصل چهارم 4127

یافته های تحقیق127

مقدمه127

4-1  تحلیل توصیفی128

آمارتوصیفی128

4-1-1 جنسیت128

4-1-2 سن129

4-1-3 تحصیلات131

4-1-4 تا چه اندازه با محله ارگ اشنایی دارید؟132

4-1-5 ایا احساس می کنید در یک محله زندگی میکنید؟132

4-1-6  مهم ترین شناسه مکانی محله شما کجاست؟133

4-1-7  معمولا مایحتاج روزانه منزل را از کجا تهیه می کنید؟ ( لطفا نام خیابان را ذکر کنید.)134

4-1-8 مکان گردهمایی و تجمع جمعیت در محله شما کجاست؟ ( لطفا نام محل را ذکر بفرمایید)135

4-1-9 بنظر شما مهم ترین معبر در محله ارگ کدام می باشد؟136

4-1-10مهم ترین مرکز فعالیتی در محله شما کجاست؟137

4-1-11 به محض شنیدن محله ارگ چه چیز در ذهن شما نقش می بندد؟137

4-1-12میزان دسترسی خود به خدمات را چگونه ارزیابی می کنید؟138

4-1-13 کاربری و فعالیت مطابق فرهنگ ایرانی – اسلامی138

4-1-11.حس معنویت140

4-2 ازمون anova141

4-3 جمع بندی:141

فصل پنجم :143

تحلیل یافته ها ، بحث و نتیجه گیری143

5-1- مقدمه :144

تحلیل اصول شهرسازی ایرانی اسلامی:144

مروری بر تحقيق:147

پاسخگوئی به سوالات تحقيق و دست يابی به اهداف:148

نتايج کلان تحقيق:149

توصیه های تحقیق:152

منابع ومأخذ:154