پروژه تجلّی معنویت در معماری اسلامی از مسجد تا نور و رنگ

خلاصه ای از پروژه:

معماری اسلامی، ریشه در زبان قرآن دارد و با بهره‌گیری از معنویت، عمق و غنای تمدن اسلام را به نمایش می‌گذارد. اعتقاد به توحید و تعالیم اسلام، به عنوان اندیشه زیبایی‌شناختی، در این معماری تجلی می‌یابد. در این نوع معماری، حیاط در مرکز بنا قرار می‌گیرد و عناصری مانند کوشک، ایوان، گنبدخانه، حوض و فواره، همگی حول یک نقطه مرکزی سازماندهی می‌شوند که نمادی از اعتقاد “از اویی” و “به سوی اویی” است. معمار مسلمان در تلاش است تا با سیر هنر از وجه الرب، نام و امضای خود را در اثر محو کند و یاد محبوب ازل را زنده نگه دارد.

مسجد، نقطه آغازین معماری اسلامی است و تمامی کارکردهای معماری را در خود جای داده است. مسجد نه تنها محل عبادت، بلکه مکانی برای مدیریت امور دینی، تعلیم و تربیت و آسایش مسافران نیز بوده است. در میان اجزای مسجد، محراب محوری‌ترین بخش است که نمایانگر قلب مسجد و دیوار رو به قبله است. محراب، فراتر از یک مکان فیزیکی، پناهگاهی برای سلوک جان و آسایش روح است و فرم معماری و تزئینات آن، بازتابی از حقیقت آسمانی و هویت روحانی آن است. قوس نیز به عنوان اصل لایتجزای معماری مساجد، فاصل میان متافیزیک و فیزیک مسجد را پر می‌کند.

نور در معماری اسلامی، نمادی از جلوه وجود مطلق است و با استفاده از آینه‌کاری، موزاییک‌ها و رنگ‌های درخشان، در فضا افشانده می‌شود. رنگ‌ها نیز، به تعبیر هانری کربن، به شاخصی برای سنجش مقام نورانی-عرفانی عارف تبدیل می‌شوند و نمادی از تجلی وحدت در کثرت هستند. در این میان، رنگ‌های آبی و سبز، به دلیل آرامش و اعتدالی که دارند، بیش از سایر رنگ‌ها در معماری مساجد مورد استفاده قرار می‌گیرند. آبی، رنگی آرام و درونگرا است که بیننده را به سوی خود می‌کشد، در حالی که سبز، رنگ تعقل، تفکر و آرامش خردمندانه است و به عنوان رنگ بهشتی در قرآن مجید توصیف شده است.

عناوین و فهرست کلی پروژه:

تفاوت های معماری اسلامی با معماری ماسونی
* معماری اسلامی و زبان قرآن
* تجلی اعتقاد به توحید در معماری اسلامی
* جایگاه حیاط، کوشک، ایوان، گنبدخانه، حوض و فواره در معماری اسلامی
* اعتقاد “از اویی” و “به سوی اویی” در معماری اسلامی
* سیر هنر در معماری اسلامی از باب وجه الرب
* مسجد؛ آغاز معماری اسلامی
* کارکردهای مسجد در معماری اسلامی
* تعبیر “شهر خدا در دل شهر خاکی” از مسجد
* مسجد و تجلی رمز و رازهای معماری اسلامی
* نقش نمادین مسجد و شاخص‌های بصری آن (گنبد، مناره، منبر)
* محراب و آداب نیایش اسلامی
* مفهوم لغوی و اصطلاحی محراب
* محراب به عنوان محل جهاد با نفس و پناهگاهی برای سلوک جان
* مظهریت محراب در قرآن کریم
* فرم معماری و جلوه‌های تزئینی محراب
* مقایسه محراب و مشکوه در سوره نور
* مقرنس؛ برجسته‌ترین تزئین محراب
* قوس؛ اصل لایتجزای معماری مساجد
* معادل لاتینی قوس و مفاهیم معنوی آن
* عرش در تأویل عرفانی
* نور در معماری اسلامی
* رنگ، هم نشین نور
* رنگ‌ها به عنوان شاخصی برای مقام نورانی ـ عرفانی
* نماد رنگ سفید
* رنگها نشانه هایی از وجود ذات باریتعالی
* مفهوم غیر مادی رنگ در کلام الهی
* جایگاه رنگ‌های آبی و سبز در معماری مساجد
* خواص رنگ آبی
* خواص رنگ سبز
* گنبد در معماری اسلامی
* مناره در معماری اسلامی
* فضا در معماری اسلامی
* ترتیب فضا در معماری مسجد
* جهت افقی و عمودی در معماری مسجد
* تفاوت های معماری اسلامی و ماسونی
* هدف و نیت سازندگان
* خطوط و شمایل نگاری
* تلفیق نور
* رنگ های مورد استفاده
* فضا و انرژی های حاکم بر آن