پروژه تحلیل انواع پوسته های آهیانه و روش های ساخت گنبد در معماری

خلاصه ای از پروژه:

پوشش‌های آهیانه گنبد در معماری ایرانی شامل انواع مختلفی است که هر کدام از دوران چفدهای متفاوتی حول محور قائم به دست می‌آیند. پوشش خاگی از دوران چفد هلوچین کند، پوشش چیله-چیلو-سیلو از دوران چفد بیز یا هلوچین تند، پوشش بستو از دوران چفد بستو و پوشش سبوئی از دوران چفد چمانه حاصل می‌شوند. هر کدام از این پوشش‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و در دهانه‌ها و شرایط مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال، پوشش بستو به دلیل خیز زیاد، در دهانه‌های وسیع‌تر و برای تحمل بارهای سنگین مناسب است.

گنبدها معمولاً با آجر یا خشت ساخته می‌شوند و به سه روش گردچین، رگچین و ترکين چیده می‌شوند. در روش گردچین، آجرها به صورت شعاعی و متمایل به مرکز گنبد قرار می‌گیرند، در روش رگچین آجرها موازی خط افق چیده می‌شوند و در روش ترکين، گنبد به صورت ترک ترک با قالب گچی ساخته می‌شود. برخلاف گنبدهای رومی که با استفاده از قالب ساخته می‌شوند، گنبدهای ایرانی بدون قالب و با استفاده از ابزارهایی مانند شاهنگ و هنجار بنا می‌شوند.

در ساخت گنبد، ابتدا شاهنگ (میله‌ای عمودی در مرکز گنبد) و هنجار (زنجیری ظریف برای رسم منحنی گنبد) نصب می‌شوند و سپس بنا از پشت کار شروع به چیدن رج به رج آجرها می‌کند. در گنبدهای ترکين، ترک‌ها به صورت تکه تکه ساخته و روی هم چیده می‌شوند. ضخامت گنبد (تبره) در سطوح مختلف متفاوت است و در نزدیکی تیزه گنبد، سوراخی به نام هورنو باقی می‌ماند که گاهی برای نوررسانی باز گذاشته می‌شود یا با روش طوقه چینی پر می‌شود.

عناوین و فهرست کلی پروژه:

انواع پوسته های آهیانه
1. پوسته خاگی
2. پوشش چیله ـ چیلو ـ سیلو
3. پوشش بَستو ( بَستو ـ کوزه )
4. پوشش سَبوئی

طرز چیدن مصالح گنبد
1. گِرد چین chin ـ Gerd
2. رَگچین chin ـ Rag
3. تَرکین Tarkin

طرز ساختن گنبد

طرز ساختن گنبدهای ترکین

ضخامت چفد و طاق و گنبد (تَبَره)