پروژه مسجد جامع فهرج بررسی معماری و تاریخی

خلاصه ای از پروژه:

مسجد جامع فهرج از نظر معماری با تزئینات گچبری و پیچک‌هایش، یادآور کاخ تیسفون و بناهای ساسانی است. مناره‌ای که در قرون چهارم و پنجم به آن اضافه شده، با خشت‌های کوچکتر ساخته شده و به خوبی با مسجد یکپارچه نشده است. طرح اصلی مسجد ساده بوده و شبستانی با ده دهانه دارد که دهانه میانی بزرگتر است. قوس‌ها ناری (بیضی) و طاق‌ها ناوی هستند و بر خلاف برخی بناهای دیگر، تلاش نشده تا با پوشش، چهاربخش کوتاه‌تر شود.

پوشش صفه‌های مسجد، شکل ساده و ابتدایی نیم‌گنبد دارد که بعدها در سردرهای اصلی آثار اسلامی ایران با شکوه بیشتری دیده می‌شود. ورودی اصلی مسجد احتمالاً در این صفه‌ها بوده و درگاه‌ها نیز دارای چانه‌های ساسانی هستند. در نمای حیاط، طاقچه‌ها و کاوهایی با طاق دالبری دیده می‌شود که اصل قوس‌های شکنجه مغرب و آندلس را نشان می‌دهد. محراب اصلی شبستان ابتدا فرورفتگی راست گوشه‌ای بوده که بعدها محراب کاهگلی در آن کنده شده است.

یکی از ویژگی‌های جالب مسجد، نقش درهای ساسانی است که با گچ بر روی دیوار شرقی ساخته شده‌اند. ورودی اصلی مسجد در کنار مناره قرار دارد و همزمان با الحاق منار ساخته شده است. معماری مسجد، به جز طرح اصلی، کاملاً ساسانی است و از خشت خام با ابعاد بزرگ ساخته شده و با سیمگل و چفت‌های گچی تزئین شده است.

از نظر تاریخی، اصطخری در کتاب خود، فهرج را یکی از چهار شهر بزرگ ناحیه یزد ذکر کرده و می‌گوید که این شهر مسجد جامع دارد. در لغت‌نامه‌ها، فهرج معرب بهره دانسته شده و در تاریخ یزد آمده است که پس از فرار یزدگرد به خراسان، لشکریان اسلام در بیابان راه را گم کردند و به فهرج رسیدند.

عناوین و فهرست کلی پروژه:

بررسی از دیدگاه معماری
* تزئینات گچبری و پیچک‌ها
* طرح اصلی مسجد
* حیاط و صحن مسجد
* پوشش صفه‌ها
* درگاه‌ها
* طاقچه‌ها و کاو‌ها
* محراب اصلی شبستان
* نقش در‌های ساسانی
* ورودی اصلی مسجد
* دو اتاق در قسمت غربی مسجد
* معماری ساسانی مسجد
* تفاوت با تاریخانه دامغان و شبستان زیرزمینی جامع سمنان
* مصالح و آرایش نما
* بررسی از دیدگاه تاریخی
* اشاره اصطخری به فهرج در کتاب مسالک و ممالک
* کثه، شهر قدیم ناحیه یزد
* معنی نام فهرج
* نقل قول از تاریخ یزد جعفری درباره حمله اعراب به فهرج
* بقعه شهدای فهرج
* بررسی از دیدگاه جغرافیایی
* اشاره اصطخری به وجود مسجد جامع در فهرج
* موقعیت جغرافیایی فهرج در ناحیه یزد
* مقایسه با مسجد جامع نایین و مسجد بشنیغان میبد
* موخره
* ثبت تاریخی مسجد جامع فهرج
* توضیح درباره کشف و شناسایی قدمت مسجد